ITXARO BORDA

ITXARO BORDA

ITXARO BORDA

Euskal Herriko idazle oparoenetariko bat da: poesia, narrazioa, eleberria, saiakera, kronika, antzerkia edota itzulpegintza landu ditu. 2002an Euskadi Saria jaso zuen, %100 basque nobelarekin. Lesbianismoak hasieratik zeharkatu du bere obra, 1985eko “Klara eta biok” ipuinetik hasita (bi neska gazteren arteko maitasun istorioa kontatzen zuena GALeko atentatuen garaian). Bere bost eleberrietako protagonista, Amaia Ezpeldoi detektibea, lesbiana da. Elkarrizketetan esan du lesbianismoa azpimarratzeko apustua egin duela bere liburuetan, heterosexualitatea etengabe azpimarratzen delako. Baita ere esan du pertsonaien ezaugarria baino, ikuspuntu gisa erabiltzen duela homosexualitatea.

ETIMOLOGIA ARIKETA

MIHISE ARTEAN

 

Elles disent qu’elles chantent

avec une si parfaite fureur 

que le mouvement qui les porte

est irréversible

Monique Wittig, 

Les guérillères

I.

 

Pozik nenbilen bederen. 

Majoren ezagutza egin nuen Miarritzeko Pride manifestaldian. Eguzki pean. Betaurreko beltzak zituen eta ortzadar koloreko bandera bat zeraman sorbaldan. Trukatu genuen lehen begiradatik beretik, bagenekin eguna elkarrekin ohean, belaze ilun eta opil oparoak marruskatzen finituko genuela. Mirakuluz, hala gertatu zen. Izendatuko ez dudan kostaldeko hiri bateko Pastures of Plenty hoteleko 101. gelan aurkitu ginen, buruz-buru, bekoz-beko, aluak heze eta titi puntak harkaitz … maite nuen Majoren gorputza eta haren eskuek nirea iraultzen zuten, golde nabar. Erran gabe doa, gau hartan, ederki lo egin genuela, aseak eta beteak, asebeteak hots. Hitzak eskas genituen, isiltasunak gatibatzen gintuen eta leiho erdi irekitik zetozen itsas uhinen xuxurlek gure elkarrizketa mutua ordezkatu zuten.

Gosaltzera jaitsi ginen. Bezperako ekia oraino ere zeruan zegoen andere eta erregin. Gure artekoak ekidinezina zirudien. Perfektua zen. Brozeliandako oihanaren muinean, Tristan eta Iseutek hurrupatu zuten amodiozko filtrea edan bagenu bezala zen, destino bi kuzkatu ziren, eta xarmak zirauen, prest ginen, etorkizuna elkarrekin ustiatzeko.  Sentsualitate eme batez, Majok ahoratzen zuen txokolatez estali ogi txigortu kraskaria : hortz arteko zarata urriak erraiak nahasten zizkidan, ez nuen ohera itzultzeko gogo bortitza nigan aise zapaltzen. Lasaitze aldera, ahurra nirearen gainean pausatu zuen eta “bollera distiratsuak gara” murmuratu zidan, ezpainak bihotz gisa borobildu eta begiak erdi-zerraturik. Ez nuen sekula halako ahots eztirik entzun. Ele bakoitzak, hegal baten moduan, ferekatzen ninduen.

Paradisuan ote nintzen?

 

II.

 

Ez zen Hollywood.

… baina happy end delakoekiko ipuinak gustatzen zitzaizkigun. Itsas bazterrean nagitu ginen, osasun distantziak errespetatuz eta ondoko aldian bata bestearen besoetan urtuz. Une horietan, mamu guztien hazkurri bilakatzen ginen. Ugaztun maiteminduak ginen, eta aldi berean, horrela mintzo ginen Makroniaren eremuetan, arrotz distiratsuak, izenak trukatzeaz aparte, ez genuelako aurkezpen ofizialik bideratu, lana, jatorria, gustuak, kirol eta irakurle jarduerak… Mendeak kanbiatu baitziren. Ohetik pasatzen ginen lehenik orain, eta gerotik gerora ibiltzean, geroko uzten genuen nork nori larrua jo zion argitzeko betekizuna. Prozeduren sinplifikatzearen zaleak ginen, denbora sobera galtzen zelako hurbilketa, sedukzio eta aitormenen haritik. 

Begi-kliska bat aski zen. Iñhazi-kaldü bat, lerrakete gure lurraldearen ekialdean. Zenitzeko hondartza ez zen nahikoa luzea gure biografien gerizatzeko: Jeanne Dielmanek zoratzen gintuen, Goenkale telesailaren eta Maria Luisa Galardi pentsalari feminista euskaldunaren fan absolutuak ginen eta, ororen gainetik, Tarkovskiren unibertso onirikoan igerika ibiltzea maite genuen:

-Azken aipamen hau ez al da pixka bat esnob?

-Ze esnob eta esnob ondoko… zergatik gordeko dugu… egia da ez?

Irriz lehertu zen Majo. Nitaz burlatzen zen argiki. Harritzar baten gainean jarri zen, karkaraz, izterrak zabalduz. 

-Hara, baketzeko modua!

-Glup…

Kulerorik gabe zegoela jabetu nintzen. Itsasoko uhin bakoitza kulunkatu zen ene gorputzaren perimetroan. Ikusten nuen zulo beltzak tirriatzen ninduen, ez nuen ihesik, hain konpaktua zen gauza ilunaren grabitazio alorrak irensten ninduelako: mere muñuño meleka mihiaz milikatzen mion. Aliterazio sexuala. J’adore erran nuen eta Majok gozatu zuen, ur ikara baten antzera, sumendia edo eguzkira hurbilduko zen izarbela bailitzan. Gaineko ezpainetara herrestatu nintzen, bare eta barre. Betezpalak apal zetxizkan, intzirika ari zen. Belarri gingila murtxikatu zidan:

-Eskerrik asko…

-Plazera nirea da. Hoteleko gela aiduru dugu. Giltzak nirekin ditut.

Etxeko fikus kaktusari bakar-hizketa amultsuan irudikatu nuen nire burua. Ene ipurtandia maite nuen. Hostoak bustitzen eta enbortxoak garbitzen nizkion, neguko goizetako eguzkia hodei artetik jalgitzen zen tenore zilarrean. J’adore errepikatu nuen. 

Aldion, Majoren so beltzak izutu ninduen.

 

III.

 

Isilik itzuli zen Majo hondartzatik gelara.

Ez nuen ulertzen zergatik bat batean muturtu zitzaidan. Ez nion galderarik egin, ausartzia eskasez. Pentsakor nengoen giltza ganbarako atean sakatu nuen unean : alde egingo ote zuen? Ziklotimikoa zen? Umore aldaketa latzak pairatzen zituen? Inguratu nintzaion, ahalik neutroen:

-Arazorik?

-Ez ditut zure frantseskeriak batere maite… j’adore esan duzu birritan, molestatzen nauela ezin uka…

-Redios, marmaratu nuen borta belaun kolpe batez irekiz, filologo-malgor bat dabilkit saihetsean… amodioa egitera goaz eta zuk zer duzu gogoan? Bego… Biluz nazazu… maitea!

-Beharbada hobe horrela, nire bollera… kuttuna!

Handik laster, ohearen luzeran aurkitu ginen. Sabelen zurbilak desertu pilpiratsuak bilakatu ziren. Behatz puntak zilbor zuloaren inguruan biribilketan zebiltzan. Kilikiak eta hasperenak nahasten ziren, izenik gabeko atseginaren organikotasuna azpimarratuz. Zilborra erraten genuen, baina gure haur denboretan zilkoia edo haurrekin solasean ttittoia ahoskatzera heltzen ginen. Ttittoia eder zitzaidan:

-Ume hotzak ginenean hitz erraldoiak genituen ezpainetan…

-Zu beti nostalgikoa… bazter itzazu deusetarako balio ez duten ele horiek… gure munduak ez du ez negar eta ez lexiko totelen beharrik!

Eta orgasmo oihu kataklismiko batean hautsi zen Majo. Garrasiak lurra bere ardatzean desorekatu zuen. Atean joaldi xeheak aditu genituen:

-Tout va bien?

-Oui, merci…

-Je peux appeler les secours!

-Non, madame, ça ira…

Urratsak urrundu ziren. Musu batez Majoren ttittoia hezetu nuen, hegietatik hasi eta sakoneraino, astiro, maitale zaratatsuaren bihotzaren taupak nabaritzen nituela. Mirailaren aitzinean, txirikordaz eta ferekaz, nire aldia izan zen, auto-maitasunez, zartatzeko, mila pusketan, laba ilunaren jarioak ene gorputz hondatua fagozitatzen zuela. 

Majo zutitu zen, oheko putzuketan bermatuz. Irri salbai batek zirrimarratzen zion aurpegia. Ez zuen horrek deus onik iragartzen. 

-Uste dut ez garela bata bestearentzat eginak…

-Zer?

-Horixe, entzun duzuna…

 

IV.

 

Bazuen jada berrogeita zortzi ordu lo onik gabe geundela. 

Zainak dardara geneuzkan frikatiboen pare. Ahoak zerratzen zihoazkigun, zintzurra eta gingilak inarrosiz. Bat batean oilartu zen Majo. 

-Argituko dizut arazoa… nola bizi naiteke zilborra ttittoia izendatzen duen batekin? Bollera aditzen duzun bakoitzean bisigu begiak zabaltzen dizkidazu: ez nauzu ulertzen ala ?

-Konprenitzen, konprenitzen zaitut, bistan dena, baina badira maite ditudan hitzak, eta maite ez ditudanak. Zuk nire frantseskeriak gaitzesten dituzu, baina zu prest zintekea bollera-ren antzeko gaztelerazko barbarismoa ez zaidala gustatzen onartzeko? 

Bollera hiztegietan dago, badakizu? Denek erabiltzen dute, idazleek, bertsolariek… laidoa zena gaur harrotasun marka da, ahalkearen holtzen harainditik…

-Bai, baiki eta eiki.

Isiltasun dorpe baten ondotik, Majok bere baitan zeukan sua atitxatu zuen eta kontrolik gabe, mihi goriek Pastures of Plenty hoteleko 101. ganbara erre zuten. Itzalkinak bilakatu ginen:

-Aspertzen nauzu… iparraldekokeriekin ez goaz inora. Mugaz honaindiko lesbiana gazteek ere bollera baliatzen dute, hori baita etorkizuna, gozotegi distiratsuetan aurki daitezkeen jaki azukratuak gustukoak dituzten andrakariak direlako… eta gainera, boyera izenean oinarritua da, jakizu  Demeterren baratzeko idi-zainak zirela! Ikusten, Grezia zaharreko mitologian dauzka sustraiak zuk jasan ez dezakezun hitzak…

-Ez zaitez anbala, otoi, goazeman dutxapera…

-Zer da xarabia hori?

Banuen aski  hautemanik. Ez nintzen Majorekin oheratzen linguistika eta lexikologia irakaspenak hartzeko. Izenda nintzala nahi zuen moduan, mihise zimurtuetan arrazoizko eta boterezko eleak desagertzen ziren, ez nuen beste desiorik. Bainugelatik jalgitzean, ohartu nintzen Majo ez zela mugitu. Zinez kexu zen. Haserre zela erranen nukeen. 

-Arren, Majo, haurkeriak utzi eta zatoz nirekin, ur pean, sirena mulikatuen pare, elkar balakatzera …

-Ez, ez dut gogorik.

Ene so-called bollera ahantzi nuen, zurrutak gorputzeko arteka, zirrikitu, arrakala eta pitzadura guztiak ureztatzen zizkidan bitartean. Ongi nintzen. Erdi itsaso, erdi lur. Lurrunetan haztatu nuen nire immaterialitatea, hatsa tantaka gatibatzeraino.

 

V.

 

Goseak hila nintzen.

Egiazki eta metaforikoki. Majoren hegosplaining jokaeraz harramazkan pasatu nuen 101. gelatik Pastures of Plenty hoteleko jatetxerainoko bidea. Burger merke bi manatu eta ordaindu nituen zazpigarren aldikoz. Hogei euroko billetea eskuetan, irribarre zelestiarrak begitartea iluminatzen zidala, bat batean erabaki nuen Majori ez niola ezer leporatuko, zen bezalakoa zen, bere izaera  kulturala zen, sendaezina. Nire arima handitasunaz harro, janari poltsekin, tok-tok, gelan sartu nintzen. Majo lotan zegoen eta aingerua zen: zer eginen nuen Majo nigandik urrunduz gero? Nola biziko nintzen? Nihaurk ere banuen eztabaida antzuetarako jaidura, askotan isiltzea neke zitzaidala… zentzatzeko ordua nuen. 

Uhin diafano eder batek troxatzen zion gorputz osoa. Mihise plegatuen erdian, larru beltzarana, are beltzago hedatzen zen, ebano egurra bailitzan. Bular aldea ferekatzeko tirriari uko egin nion. Lotia ez nuen iratzarraraziko. Nire ogi tarteko amerikarra klikatu nuen, zutik, leihotik ageri zen itsasoari begira: hondartzan jendeak bazebiltzan, eguzkia sartzen zihoan eta uhin amultsuek lehorra mailaka besarkatzen zuten. Majoren eta nire istorioa harilkatzen zuen naturak, inguruneak, galaxia osoak. Izarren hautsez egina nintzen, soa Majoren soin perfekturantz eraman nuenean “memento, homo, quia pulvis es, et in pulverem revertis” erraldiak garunak zeharkatu zizkidan eta hor, banekien, finko eta tinko, derrigor, istanteaz baliatu behar nuela.

Hauste goizetan, eskolara joan aitzin, apezak kopetan marrazten zigun gurutzeaz oroitu nintzenean mugitu zen Majo. Beha nengokiola konturatu zen. 

-Zertan zabiltza? Ikuskoikerietan?

-Ez, mireste-lanetan… hazkurria ekarri dut.

-Barkatzen didazu? 

-Bai, baina ez naiz zure bollera kuttuna… etimologiaren meandroetan galtzen baldin bagara, nik ere nirea bermatzeko eskubidea dut…

-Noski, noski…

Ogitartekoa hartu zuen poltsatik, ahora eraman eta piztia jurasiko baten moduko ausikia eman zion. Nire andrea zen, primitiboa, argitsua, abila, tenperamendu sutsukoa. Mundu osoa irentsiko zuen. Ez nion nire buruari aitortzen baina maitemintzen ari nintzen. Abiadura handian. 

-Majo, nahi zaitut, berehala, ene gouina pulposoa zara…

-Zure zer? Batuago hitz egin zenezake?

 

VI.

 

Gouina gorri pulposoa. 

Majoren mihi, esku, gerri ukaldien meneko nintzen. Setiatzen ninduen. Garaitzen ninduen. Amiltzen ninduen. Jauzika nenbilen eta orroa aberekoi olde salbaiaz erditu nintzen, olatuek errendatzen nindutela, erasoz eraso, aztarnarik gabe . Hasperen batez eten eta Majoren zama nire gainean nabaritu nuen, Milia Lasturren hilobiko harri hotza baino astunago. 

-Ederra zara gozatzen duzunean…

-Baia? Badakizu zer egin orduan! Ni beti prest … 

Andre zohituaren magalean kuzkurtu nintzen, hiruki saindua eri gosetiaz kantarazten niola.

-Argituko didazu gouina hitz horren mamia? Ziur nago frantseskeria bat dela…

-Bai hala da, eta zure bolleraren pareko istorio delikatua dauka. Nahi duzu entzun?

– Belarri natzaizu. 

Mugikorra kilikatu nuen eta gouine elea gugeltu. Errobert Txikiaren hiztegia ireki zitzaidan. 

-Normandiar jatorriko hitza da, XVII mendekoa, ustel erran nahi du, zikin, likits, lizun, 1867az geroztik emazte homosexuala izendatzeko idazten zela segurtatzen dute testu zaharrek… gaskoitik mailegatu goya, gotya luke iturburu, sehi, neskame, neska-zahar … den-denak ongi ikusiak ez ziren emakume ezberdinak kualifikatzeko. 

-Horixe lezioa!

Goudou ere gara ohe-mintzeko solasaldietan, ñuñutak halaber. Ez al ditu maitasunak hiztegiak askatzen, edozein mintzairetan? 

-Edan duzu ala?

-Gozamen itsasoan igeri nabil zurekin.

Marmaraz ari zen Majo. Ene agerpenek ez zuten arras konbentzitzen. Ez nintzen kokildu: 

-1971an Gouines Rouges bataiatu taldea sortu zen Parisen, mugimendu feministaren eta homosexualaren baitan, lesbianen ikustasuna indartzeko. Garai haietan falokrazia zen gaur egungo patriarkatua. Multzoak bi urte iraun zuen, Monique Wittig sustatzaile.

-Bukatu duzu?

Bizkarrez jarri zitzaidan. Godwin puntua markatu zuen, bururdiaren azpian gordez: 

-Uste duzu horrela egingo dugula, batzuek bizitza horren alde eman duten biharko Euskal herria?

VII.

 

Ekaineko egun islandiarrak ziren gureak.

Irrealitate urmael batean genbiltzan. Amodioa egiten genuen, lo eta eztabaida nasaiki. Pastures of Plenty hoteleko 101. ganbara zabalean gu baizik ez ginen, gutarrik gabe. Baina elkarrizketa garratzak ixterakoan EHren nortasunaren inguruko zalantzek malgortzen gintuzten beti: nire kasko gogorkeria linguistikoak herriaren etorkizuna murriztuko ote zuen? Zergatik ez nintzen kopuruaren legearen menean belaunikatzen? Ni baino anitzez abilagoak joan ziren Kanosara urrikalmendu eske… amore eman behar nuen, amore emango nuen? 

Majo altxatu zen ohetik, haragi masa ezti eta aharrausi ozen. Ez nuen sekula horrelakorik imajinatuko. Berrogeita zortzi ordu elkarrekin ginela eta ez zuen nehoiz ilundu, bizi-bizirik gindoazen, musu heze, ahur bero eta ahapekako aitormen misteriotsuekin. Bollera edo gouina bihirik ez zegoen. Etimologia intimoarekin aski bagenuen. Ez ginen izendatzen, ez ginen auto-izendatzen, amodioaren makinak ginen eta iruditzen zitzaigun ziborg nortasunaren xendretatik lerratzen ari ginela, trankilitatearen itsasorantz. 

-Ziborga zu?

Irriz urratu zen Majo. Bikoteak iraun zezakeen oraino ere zenbait egunez, kexu eta birbaketze olde artean. Baina segurtasun izpirik ez neukan. Ez geneukan? 

-Aste oroz erabakiko dugu… batean zuk, bestean nik!

-Majo, zer diozu? Horretara joanez zergatik ez dugu, deliberatzeko, Kupula sasitarra edo Biltzar Nagusi zaratatsu bat bilduko? Egiazko euskaldunak gara, ezta?

-Eta zu ziborg mekaniko nazkagarri bat… 

Ez genuen atzera egingo.

Helduak ginen eta hiru bider txertatuak.

 

Itxaro Borda

2022