bizi /Udane Hermosilla

Giro hetero eta bolleroen artean igerian ibili eta gero, orain dela sei bat urte topatu du gizarte hezitzaile feminista honek bi identitateari eta bifobiari buruz lasai hitz egiteko lagun talde heterodisidentea. 

Histeria Kolektiboaren kide da Udane bere bikotekidearekin batera: artea, feminismoa eta gorputza ildoetan oinarritutako kultur proiektuak ekoizten dituzte. Bisexualitateari dagokioez, fanzine bat sortu zuten Gasteizko Udalarentzat, gazteekin saioak egin dituzte eta Elisa Collen tailer bat antolatu zuten Bilbon. Elkarrekin guraso izateko bidea hasi zutenean, Amatasun bolloak proiektua sortu zuten, bi urte ondoren Amatasun bibolloak izendatu dutena bi esperientzia jasotzeko. 

Gaztetik onartu zenuen bisexuala zinela. Zer gertatu da plazaratu duzunean?

Nerabezaroan nire desira identifikatu nuenean, lagunen bati esan nion bisexuala nintzela. “¿Qué vas a ser tú bisexual?” bezalako komentarioak entzun behar izan nituen, baita begirada morbosoak ere. Deseroso sentitu nintzen sexualizazio horrekin, biziosaren estigmarekin. Nire ingurua heteroa zenez, erraz murgildu nintzen mundu horretan, eta nire harremanak heteroak izan ziren urte askoz. Emakumeekin harremanak izaten hasi nintzenean, feminismotik hurbilago, kontrakoa gertatu zitzaidan: zaila zen nire identitatea aipatzea giro bolleroan. Duela bost bat urte izan dut talde txikietan lagun bisexualekin bizipenak konpartitzeko aukera. 

Desbideratuak gara heterolandian, traidoreak bolleren artean. Beti deseroso…

Nire bizipenez, desirez edo genero auziez hitz egin nahi dudanean talde heteroetan, askotan sentitu dut ez nautela ondo jasotzen. Agian beraientzat ez-ohikoa delako gai horien inguruan hitz egitea, baina sumatzen dut halako epai bat: estas moderneces… Talde heterodisidenteetan, aldiz, bisexuala izanda, horri buruz hitz egiten badut edo mutil batekin zaudela kontatzen badut, epaituko naute ez dudalako heteroaraua nahikoa deseraiki. Beti egon behar dugu hitzak neurtzen.

Pentsatzen da bi poloen erdian gaudela, edota heterosexualitatetik gertuago… 
…edo jolastu dezakegula pribilegio horrekin, baina ez dakit noraino den pribilegioa. Hala ere, gazteekin tailerrak egin ditugunean iruditu zait izugarrizko aldaketa eman dela, diskurtsoan behintzat. Diskurtsoan diot, ez nagoelako haiekin egunerokotasunean. 15-16 urteko emakumezkoen bisexualitatea uste nuena baino askoz onartuagoa dago, bai behintzat nire garaian baino onartuagoa, eta baita nire egungo inguruan baino.  

Eta mutilena zergatik ez?

Mutilek gizontasuna frogatu behar dutelako. Maskulinitatearen oinarrizko araua da heterosexualitatea. Hau da, gizon bisexuala marika bihurtzen da. Aldiz, genero inposaketa marko horretan emakumeok ez ditugu hainbeste postu galtzen bi izateagatik, besteak beste, gizon heteroen desiran kabitzen garelako. Badakizu, hirukotearen fantasia. Neska bisexualen kasuan, uste dut errazagoa dela armairutik ateratzea, lagun taldean esan dezakete; mutilek, ez

Elisa Collen arabera, emakume bisexualok sexu eta genero indarkeria bizi dugu iruditeria horren ondorioz. Gertatu zaizu?

Gaztetako kuadrillan bai sumatzen zen bisexuala bazinen la fácil zinela. Edonola ere, nire gizonezko bikotekideei ez nien esan bisexuala nintzela. 

Interesgarria deritzozu biziosa iraina geureganatzea?

Ez dakit hitz hori edo beste bat izan behar duen, baina halako tresna bat behar dugu boteretzeko, bai taldea sortzeko, bai gizarteari aurre egiteko. Bisexual terminoa auzian jartzen da patologizazioaren ikuspuntutik sortu zelako, homosexual eta transexual bezala. Baina oraingoz ez dugu bollera edo marika bezain onartua dagoen bestelako hitzik. Hortaz, oraingoz hori naiz eta erabili egingo dut, ez naiz lotsatuko. 

Zer iruditzen defendatzen denean bollera identitate politikoa inklusiboa dela, orientazio bisexuala barnebiltzen duela?

Inposaketa ikusten dut hor. Bollera da bide bakarra? Izan daiteke bide bat, zuretzat akaso  bide bakarra, baina badaude beste batzuk ere. Niretzat badago beste bat: bisexual gisa bizitzea eta izendatzea. Elkartuko gara disidentzia hori aldarrikatzeko, ikustarazteko, kalera irteteko… eta hor bat egingo dugu bibollo edo transmaribibollo borroketan, baina horra iristeko bide oso desberdinak egon daitezke. 

Orduan bisexualitatea bada identitate politiko bat?

Izan daiteke. Niretzat bada. Agian beste batzuentzat desira izendatzeko era bat bakarrik da. Sortu dezakegu agenda propioa, aldarrikapen propioak, bizitzeko eta elkartzeko molde propioak… eta ez izan bakarrik gure desira izendatzeko modu bat. Jakin badakigu generoa eta desira ez daudela banatuta. Bisexualak gara ez soilik eremu sexu-afektiboan: baita ere munduan egoteko moduan, harremanen bizipenean, gorputzarekin dugun harremanean… Bisexualitatea ate bat da sexu-genero sistemaren binarismoa apurtzeko. Hortan datza hain zuzen luma bi-a: malgutasunetik binarismoarekin jolastean.

Zer iruditzen zaizu bibollo izendatzearen aukera?

Hitz berdina erabiltzen gabiltza bi gauza desberdin adierazteko. Alde batetik, norbera identifikatzeko modu bat eta, bestetik, bisexual eta bollerek komunean duten borroka izendatzeko. Bakoitzak bere burua izendatu dezala nahi duen bezala, noski, baina nik aliantza izendatzeko erabiltzen dut. Alegia, ez dut nire burua bibollo bezala izendatzen, “bollo” hori sartzen badut, jendeak lesbianismo politikoan pentsatuko duelako. Zergatik da politikoagoa bibollo izatea, bisexuala izatea baino? Horrekin ez nago ados. 

Oraindik ere marika eta bollera askok uste dute bifobia ez dela existitzen; gertatzen zaigun oro lesbofobia edo lgtbifobia dela. Zer erantzungo zenuke?

Ez dut eztabaida hori ulertzen. Kalean neska batekin musukatzen naizenean iraintzen banaute, zergatik da eraso lesbofobo bat, ni ez banaiz lesbiana? Hau da, nire ustez bifobiaren esparruan badaude zenbait gauza bisexualak garelako bakarrik gertatzen zaizkigunak (biziosaren estigma, kasu), baina badaude beste batzuk komunean ditugunak marika eta bollerekin, eta ez dituzte zertan bereganatu behar. Bestela esanda, ekintza berdina lesbofobikoa edo bifobikoa izango da, jasotzen duen pertsonaren arabera. 

Bilera Bi sortu aurretik, Histeria Kolektibotik egin zenuten Bilbon bi talde bat sortzeko saiakera, ezta?

Beno, Elisa Coll etorri zen liburua aurkeztu eta tailerra ematera, eta bertan piztu zen elkartzeko nahia. Jendeak guri eman zigunez kontatua, guk egin genuen deialdia, baina talde autogestionatua izan zen. Oso gutxi iraun zuen aktibo, bost aldiz elkartu ginen. Desegin eta gero, talde berriak agertu ziren.

Zer nabarmenduko zenuke aktibismo bi-tik?

Oraindik gauza asko daude egiteko, baina indar eta freskotasun handia dago. Freskotasun horren potentzialitatea nabarmenduko nuke, ez baitaude hainbeste arau eta molde. Askotan alderatzen dugu bollera edo marika agendarekin, askoz osatuagoak daudenak; baina, nire ustez, alderaketa hori ez da egokia, militantzia bi-a hasiberria baita. Hortaz, ez daukagu agenda propio itxi edo zehatzik, baina abantaila da gure egiteko erak ere ez direla hain itxi, zurrun eta zehatzak. Gure bidea sortzen gabiltza.

Guraso heterodisidenteentzako espazioak ere sortu dituzue. Nola izan da Amatasun bolloak proiektua bibollo bihurtzeko prozesua?

Ama naiz beste emakume batekin. Orduan, nire errealitatea hori izanda, amatasun disidenteen topalekua sortzeko beharra izan nuen. Ez nuen erreferenterik amatasun heterotik kanpo, eta hasiera batean amatasun bolloa izan zen bidea. Baina hor egonda, nabaritzen nuen nire amatasuna ez zegoela erabat ordezkatua espazio horretan. Orduan, gogoa piztu zitzaidan beste ama bisexualekin hitz egiteko. 

Espainiako estatuko ama bisexualen whatsapp talde batean zaude, ezta?

Madril eta Bartzelonako ama batzuek sortutakoa da. Haietariko batzuk egon dira bisexualen taldeetan, baina amatu direnean utzi dute militantzia. Oso aberasgarria izan da niretzat askotariko errealitateak ezagutzea: amabakarrak, gizonezko bikotekideekin umeak izan dituztenak, bikote irekian edo polimaitasunezkoetan daudenak… 

Talde horretan nabarmendu den ezinegonen bat zehaztu dezakezu?

Gizonezko bikoteak dituztenen frustrazioa da beti hetero moduan irakurtzen dituztela, eta ez direla onartuak sentitzen familia LGTBien elkarteetan; edo, baita norbera nahikoa queer ez sentitzea ere badakarrela. Bestetik, denok komunean daukagu haurrekin honi buruz hitz egiteko dugun gogo edo beharra. Monosexismoaren barruan hezten direnez, ez da erraza gure esperientzia eta desira azaltzea. Ingurukoek bezala, pentsatuko dute beste gurasoen generoak zehazten duela gure identitatea. Badaude bi amen erreferentziak ipuin edota marrazki bizidunetan, baina bisexualitatea ez da agertzen. Hala, joera izango da pentsatzea bi amak direla lesbianak.

Saiatzen zara zure disidentzia nabarmentzen eskolan edo parkean?

Gure kasuan, bi ama izanda, ez da beharrezkoa. Denak dira heteroak eta gu ez. Nire identitatea adierazteko estrategia bat da nire aurreko bikotekideak aipatzea. Bisexualitateari buruz hitz egin nuen behin, La isla de las tentaciones telebistako saioan agertu zen emakume bisexual baten harira. Azaldu nuen bifobia zela mutilagunen erreakzioa, eta ez zuten argi ikusten. Adibidez, ez zuten ulertzen bifobia dela gizon batek esatea ez zaiola inporta bere neskalaguna emakume batekin musukatzen bada, bai ordea gizon batekin musukatzen bada. Errazagoa egin zait gazteekin lan egitea!

Memoria historikoa da beste erronka bat. Histerian lan handia egin duzue Euskal Herriko mugimendu lesbofeministaren memoria gordetzen eta zabaltzen. Nola jaso dezakegu euskal bisexualen memoria?

Proiektu hori landu genuenean, gure hasierako asmoa zen lesBIfeminismoaren historia jasotzea, alegia, bi-arena ere. Baina azkenean ezinezkoa izan zen. Izan ere, lesbofeminismoaren barruan bisexual ugari egon dira, baina aldarrikapenak ez dituzte hortik sortu. Ez genuen bisexualitateri buruzko ezer topatu: ez kartelik, ez bideorik, ez antzezlanik… Hortaz, lesbofeminismo hitza erabili genuen, ez zuelako zentzu handirik errealitate jakin bat izendatzea, gero ikerketan agertzen ez bazen. Orain dela bost urteko proiektua da; agian, gaur egun, posible izango litzateke. Gainera, oso inportantea iruditzen zait belaunaldi bakoitzaren errealitate eta beharrak identifikatzea.

Erreferente historiko feministen artean badaude bisexualak, pila bat, (Simone de Beauvoir, Kate Millet…) baina ez ditugu horrela aldarrikatzen… 

Bai, eta nik uste dut oso garrantzitsua dela aldarrikatzea. Mujeres que se empotraron hace mucho liburua gomendatzen dut. Askotan argudiatzen da ezin dugula jakin emakume batek nola izendatzen zuen bere burua beste garai historikoa batean, eta egia da. Akaso, beren garaian,beste hitz bat erabiltzen zuten edo hitzen falta zegoen. Baina, orduan, zergatik esan dezakegu lesbiana zela eta ez bisexuala? Nire ustez, garrantzitsua da bisexual moduan izendatzea, gure garaitik eta begiradatik.